ईद मुबारक

अब्दुलान घडयाळी कडेंन पळयलें. 11 वरां जाल्ली. अजुन तो येवंक नासलो. अब्दुलान फोन घुंवडायलो. “सर, भायर सरले तुमी घरच्यान?” अब्दुलाक फट मारप म्हणल्यार ताच्या जिवार येतालें. ताणें कसोबसो अब्दुलाक आपूण पावचो ना म्हण सांगपाचो यत्न केलो. संदेशाल्या इश्टांनी आयज सुटी म्हणून आनीक एक बेत केल्लो. “साहब तुमच्या शिवाय आमचें ईद पुराय जावचें ना ह्या वर्सा.” अब्दुलाच्या ह्या उतरांक संदेशा कडेंन जाप नाशिल्ली. ताणें बायलेक आनी भुरग्यांक तयार जावंक सांगलें आनी न्हांवन तोय तयार जालो. 

वर भरांत ती अब्दुलाच्या घरा पावलीं. सर आनी ताच्या घरच्यांक पळोवन अब्दुला आनी ताची पुराय फामील खुशाल भरीत जाली. संदेशान दारांतच अब्दुलाक घट्ट वेंग मारलीं. “ईद मुबारक अब्दुल”. नकळटा अब्दुलाच्या दोळ्यांतल्यान दुकां गळ्ळीं. संदेशाच्या बायले भुरग्यांक तांची वळख आशिल्ली मात अकस्मात ह्या वर्सा अब्दुलाच्या घरांत ईदाक कित्याक वचप हाची जाप मात तांकां मेळनाशिल्ली. कोणाच्याय खोशयेंत सामील जावपांक संदेशाक आवडटा हें तांकां खबर आशिल्लें. अशेंच कितें तरी आसतलें अशें तांकां हेय फावट दिसलें. अब्दुलाच्या दोळ्यांत येवपी दुकांक मात ताणीं आडनदर केल्लें. 

ईदाची सरबराय ती वेगळीच. बिर्याणी, शिरकुर्मा आनी ताचे वांगडा हेर कितलेशेच जिन्नस. जेवण आनी ते वांगडा उपाट मोग. आयज संदेशाच्या रुपांत तांच्या घरांत जणू अल्लाच पाविल्लो. संदेश अब्दुल्लाक अल्ला पेक्षा कमी नाशिल्लोय.

वर्सा पयलिची गजाल. कामाच्या फाटल्या 20 वर्सांत एक्कूय दीस सुटी न घेवपी अब्दुल अचकीत एक आठवडो कामार आयलोच ना. सगळ्यांकूच अजाप. संदेशाक पयलींच्यान ताचे बद्दल आपलेंपण. अब्दुलय तसोच मायेस्त मनीस. कंपनींत तो सादो साफसफाई कर्मच्यारी. पूण कोणालें कसलेंय काम करपी. कोणाक खंयच्या वेळार च्या जाय आनी कोणाक सिगरेट ताका ज्युस्त खबर. कोणाल्या वखदांचो वेळ जाला आनी कोणाक आता कोणालो फोन येतलो हे लेगीत अब्दुलाच्या नदरेंतल्यान सुटनाशिल्लें. आनी मागीर गरज पडटा त्या वेळार अब्दुल हजर. 

हें सगळें करतना एका पयश्याचीय ताणे केन्ना अपेक्षा दवरली ना. “क्या साहब, अल्ला हैं ना. तो सगळें पळयता, सगळें दिता” म्हणून उरिल्ले पयशे ताणे सदांच परत करचे. सिगरेट हाडपाक पयशे दिले जाल्यार उरता ते 1- 2 रुपया लेगीत ताणे प्रामाणीकपणान परत करचे. ‘आसूं रे!’ म्हणल्यार तो टेबलार दवरूंन चल्लो. अब्दुलाच्या ह्याच सभावाक लागूंन तो सगळ्यांक जाय जायसो. 

एक आठवडो तो ना म्हणल्यार सगळ्यांकूच चुकील्ले वरी जातालें. अब्दुलाचो फोनय लागनाशिल्लो. आनी मागीर संदेशान ताचें घर गांठपाचें थारायलें. हाचे पयलीं तो तागेर केन्ना पावूंक नाशिल्लो. मात तो खंय रावता हाचो हय न्हयसो अंदाज ताका आशिल्लो. 

ऑफिस सुटून संदेशान अब्दुलाचें घर गांठलें. पूण घर खंयचें. थंय आशिल्ली फकत माती. आनी मातयेच्या त्या ढिगा फाटल्यान खेळपीं कांय भुरगीं. संदेशान त्या भुरग्यांक म्हऱ्यांत आपयलें आनी अब्दुल हांगाच रावता कांय विचारलें. अब्दुल चाचा हांगाच रावतालो पूण ताचें घर कोणें मोडलें म्हण सांगून तांणी पयस एक कडेंन बोट दाखयलें. थंय कांय बायलो एक चूल मांडून बशिल्ल्यो संदेशाक दिसल्यो. 

संदेश तांचे वटेन गेलो. तातूंतली एकटी बायल ताका वळखिची दिसली. कंपनीच्या वर्सुकी कार्यावळीक अब्दुल आपल्या बायलेक मुजरत घेवन येतालो. संदेशाक तिची वळख पटली आनी तिका संदेशाची. ती रडतच ताच्या म्हऱ्यांत आयली. “साहब, आमचें घर मोडलें तांणी” म्हणून ती व्हडल्या व्हडल्यान रडपाक लागली. तिचे फाटोफाट थंय आशिल्ल्यो हेर दोन बायलो आनी भुरगींय रडपाक लागलीं. संदेशाक कितें चल्लां तें कळपाक कांय मार्ग नाशिल्लो. तांकां ओगी करता म्हणसर ताका नाका शेवट जालो. इतल्यान अब्दुल धांवतच थंय पावलो. भायर खेळपी भुरग्यांतल्या एकट्यान ताका आफोवन हाडिल्लो. साहब म्हणून ताणे कशे बशे आपल्या दुकांक आवर घालो. घरांतल्या बायलांक थंड केलें आनी संदेशाक घेवन तो थंयच्यान कुशीक आयलो. 

“अब्दुल, कितें जाला. म्हाका मातशें सारकें सांगशीत. कोणें घर उडयलें आनी तुवें आमकां कंपनीत कितेंच सांगलें ना. जाला तरी कितें?” “साहब कितें सांगू, फाटल्या बुधवाराची गजाल. बायलेन कंपनीत आसतना फोन केलो. कोण तरी घर उडोवपाक आयल्यात. म्हाका कितें सांगता तेंच कळना जालें. हांव तसोच भायर सरलो. घरा येवन पळयता जाल्यार घर बेकायदेशीर म्हणून कलेक्टर सांगपाक लागलो. घर म्हज्या बापायन बांदिल्ले साहब. म्हाका कांयच खबर ना. म्हजे कडेन पेपर बी काय ना. हांवें तांकां सांगलें घर उडयल्यार हांव कितें करतलो. म्हाका मातसो वेळ दियात. जाल्यार तातुंतल्या एकट्यान म्हाका गाळीच मारपाक सुरवात केली. 

हांगा एक बिल्डर आसा सायब. लागीच्यो सगळ्यो प्रोपर्टी ताणे विकत घेतल्यात. म्हजें घर आसा तीय ताका जाय आशिल्ली दिसता. हांवें वेळ मागलो तेन्ना ताणे तोंड घालें मदीं. हे मुसलमान असलेच. घरांत कोणाक पोंसता कोणाक खबर म्हण म्हाका गाळी मारपाक लागलो साहब. हांव तरीय ओग्गी रावलो. एक शब्द उलयलो ना. तांणी सरळ घर मोडून उडयलें साहब. रातयान रस्त्यार आयलो हांव आनी घरचीं. 

ते दिसाच्यान पंचायतीन फावटी मारता सायब. पूण सरपंच म्हणटा आपल्याक तें लागना. घर कलेक्टरान उडयलां. कलेक्टराक मेळपाक दिनात म्हाका कोण. थंय गेल्यार कलेक्टराच्या ऑफिसांतले तीच भाशा उलयतात. तुमी मुसलमान तसलेच म्हणून तोंडा वाकडीं करतात. केन्ना न्हय तो धर्म असो आड येवंक लागला साहब. 

सरपंच इलेक्शना कडेन घरांत आयिल्लो म्हज्या. सगळ्या मुसलमानांक एकठांय कर म्हणून सांगपाक. तेन्ना ताका स्पश्ट सांगिल्लें हांवें. धर्माच्या नांवार इलेक्शनाक वॉट मारची ना म्हणून म्हजी घरचीं. आता तोच धर्म अशें तरेंन त्रास करता. तेन्ना तरी सरपंचाक मदत केल्यार तो आता पावतलो आशिल्लो.” अब्दुलाच्या प्रस्नांक संदेशा कडेन जापो नाशिल्ल्यो. ओग्गी रावन तो आयकतालो. 

आयज मेरेन ताकाय केन्ना अब्दुल मुसलमान म्हणून फरक पडलो ना. धर्म, जात ह्यो गजाली तांकां आफुडल्योच ना. खरें म्हणल्यार अब्दुलाचें घर तरी खंय ताच्या धर्माक लागून उडयल्लें. तें तर कोणाच्या तरी स्वार्था खातीर उडयल्लें. धर्म नांवाक. हें अब्दुलाक कळूंनय वचत थंय धर्माच्या नांवार पडिल्लें ठोमणे ताचे काळीज पिळून उडयताले. संदेशान थंयच्यानच फोन घुंवडायलो. कंपनीच्या बऱ्या पदार आशिल्ल्याचो फायदो आनी संदेशाचो मुळांत बरो सभाव हाका लागून संदेशान आयज मेरेन बरेंच इश्ट जोडिल्लें. तातूंतले काय जाण सरकारी खात्यांनी बऱ्या पदांचेर पाविल्लें. आयज संदेशाक आनीक पर्याय नाशिल्लो. 

“सांग संदेश, आयज म्हजी याद कशी आयली?” महेशान फोन घेतनांच विचारलें. “काम आसलें की याद जाता म्हणटलो न्ही तूं.” “ना रे, सांग. तातूंत कितें. लोकांची कामां करपाकूच बसल्यात आमी हांगा आनी संदेशाचें काम म्हणल्यार तें स्वता खातीर आसचेंच ना. सांग.” महेश उत्तर गोंयचो जिल्लोधिकारी आशिल्लो. एक कार्यशील आनी इमानदार सरकारी अधिकारी म्हणून ताका सगळे वळखताले. कोणाच्याच दबावा खाला ताणे केन्ना काम केलें ना. संदेशालो तो गांवभाव पूण ताचेय पेक्षा चड एकामेकांच्या समान सभावाक लागून ते लागी आयले. संदेशान स्वताच्या कंपनी खातीर वा स्वता खातीर केन्ना ताचे कडेन वा कोणाच कडेंन कसलोच फावोर मागलो ना. म्हूण आयज संदेशान काम आसा म्हणलें तेन्ना महेशाक तें ताचें आसचें ना हें पयलीच खबर आशिल्लें. संदेशान अब्दुलाची पुराय केश महेशाक सविस्तर सांगली. बिल्डराचे नांव सांगना फुडें महेशाच्या लक्षांत पुराय गजाल आयली. आपल्याक थोडो वेळ दी म्हणून सांगून महेशान फोन दवरलो. 

कांय मिनटां भीतर दक्षीण गोंय जिल्लाधिकाऱ्याच्या ऑफिसांतल्यान संदेशाक फोन आयलो. अब्दुलाक घेवन ऑफिसांत येवपाचो रकाद आशिल्लो. संदेशान आनीक वेळ केलो ना. तो तसोच अब्दुलाक घेवन कार्यालयांत पावलो. अब्दुलाचें नांव आयकना फुडें भायल्या कर्मच्याऱ्यान ताका बेगीबेगीन भितर धाडलो. अब्दुलान संदेशाक पळोवन दोळ्यांनीच सांगपाचें सांगलें. अब्दुलाक मुसलमान म्हण हिणसावपी होच कर्मच्यारी म्हण संदेशाक कळ्ळें. जिल्लाधिकाऱ्यान अब्दुल आनी संदेशाक बसोवन घेतलें. 

“सगळ्यांक महेश सायबा बशेंन रेक्त रावप जमना संदेश बाब. ह्या सरकारी चपक्यांत सापडिल्लो हांवूय एक दुर्बळ अधिकारी. माफ करात म्हाका. महेश सरा खाला काम केलां हांवें. नवे आसतना खुबदां सांबाळून घेतलां तांणी आमचे सारकेल्ल्यांक. आयज चार गजाली आमकां चड कळटात त्यो ताकाच लागून. ताचे बशेन जावचें अशें खुबदां दिसतालें. पूण जमलेंना.” अशें म्हणत जिल्लाधिकाऱ्यान हात जोडले. संदेशाक एका वटेन अजाप जालें, मात तिडक आनी कींव अश्या दोट्टी भावनांनी तो सांपडिल्लो. अब्दुल्ला तर आयकत उरलो. संदेशाक आनी कितें उलोवपांचे पाशियेंश नाशिल्लें. “अब्दुलाचें लुकसाण कशें भरूंन काडपाचें सर?” ताणें विचारलें. “आसा थंय कांय परत घर बांदप शक्य जावचें ना. पूण त्या बिल्डराक सांगून हांव ताका दुसरे कडेन घर वा फ्लॅट दिवपाक सांगपाक शकता.”

अब्दुलाच्या कपलार आंटयो आशिल्ल्यो. इतलें सोंपें आशिल्लें हें? जाल्यार त्या बिल्डरान पयली कित्याक हेंच सांगूंक जायनाशिल्लें? बरे बशेन कित्याक आपल्याक थंयच्यान हालोवप शक्य नाशिल्लें? अब्दुलाच्या ह्या प्रस्नांक संदेशा कडेन सादी जाप आशिल्ली, ‘अब्दुलाची गरिबी आनी सामाजीक परिस्थिती!’. पूण संदेशाक खंयच्याच अर्थान अब्दुलाचो आत्मसन्मान दुखोवपाचो नाशिल्लो. “सर, अब्दुलाक घर दिवन तो बिल्डर इल्लेय उपकार करना. खरें म्हणल्यार अब्दुलाचें अशें तरेंन घर मोडून उडोवप हातूंत तुमची सगळ्यांचीच चूक आसा. कसलीच नोटीस दिनासतना एक दीस येवन तुमी ताचें घर मोडून उडयतात आनी वेल्यान तुमच्या तोंडातल्यान माफीचें एक उतर ना. अब्दुलाचें घर ताका मेळपाक जायच पूण तुमी ताची जाहीर माफी मागची पडटली. त्या बिल्डराच्यो वळखी आसत पूण पत्रकारां कडेंन म्हज्यो चड वळखी आसात. त्यो म्हाका वापरूंक लावनाकात. ह्या गजालीचो अजून हांवें इश्यु करूंक ना. म्हाका करपाचोय ना. पूण त्या बिल्डराक आनी तुमकां अब्दुलाची माफी मागले बगर पर्याय ना. आफयात ताका फाल्या ऑफिसान. सकाळींच. येता हांव अब्दुलाक घेवन.” इतलें सांगून संदेश भायर सरलो. फाटल्यान अब्दुल. संदेशाक असो तापतना ताणें केन्नाच पळोवंक नाशिल्लो. ऑफिसांत लेगीत कितलोय बेजार जाल्यार संदेश रोखडोच थंड जातालो. पूण आयज संदेशाचें हें रूप पळोवन अब्दुलय अजापीत जाल्लो.

“साहब, तुमी शांत जायात. म्हजे खातीर इतलें त्रास करनाकात स्वताक.” “अब्दुल, तुका जाल्यात ते त्रास थोडे रे. तूं गरीब म्हणून कोणेय तुजे अशे हाल करचे? मनीसपण ना ह्या संवसारांत. तुका न्याय मेळोवन दिले शिवाय ओगी रावचो ना हांव.” अब्दुल ओग्गी रावन संदेशा बरोबर भायर सरलो. गाडयेंत संदेश ओग्गी आशिल्लो. ताचे तकलेंत कितें तरी चालूं आशिल्लें. 

दुसरे दिसा सकाळीं 10 वरांचेर संदेश अब्दुलाक घेवन जिल्लाधिकाऱ्याच्या कार्यालयांत पावलो. तो बिल्डर थंय येवन बशिल्लो. जिल्लोधिकाऱ्यान ताका सगळ्या परिस्थितीची जाणविकाय दिल्ल्याचे संदेशाक ताका पळयतनाच कळ्ळें. कसलोच वाद घालनासतना ताणे सरळ हात जोडले. “संदेशबाब. तुमी म्हाका वळखुचे नात. पूण तुमच्या ऑफिसांत हांव एक दोन फावट पावला. तुगेल्या पात्रावाक हांव बरो वळखता. ताचो म्हाका खूब रेस्पेद आसा. ताचे कडल्यान तुमगेलेय नांव एक दोन फावट हांवें आयकलां. म्हाका माफ करात. म्हजे खातीर तुमकां त्रास जालो.” 

संदेशाक अजाप जालें खरें पूण तो बिल्डर कितलें खरें उलयतालो हाची ताका मात्तूय खात्री नाशिल्ली. ताका ऑफिसांत पळयल्ल्याची ताका याद जाल्ली पूण तेय पेक्षा चड पत्रकारांचो उल्लेख केलो काय खूब जाण मोव जातात हेंय तो जाणा आशिल्लो. कितेंय जाव, संदेशाक स्वता खातीर हें सगळें जाल्लें नाका आशिल्लें. ताका फकत अब्दुलाचे पडिल्लें. 

“माफी म्हजी न्हय, अब्दुलाची मागात. लुकसाण तुमी ताचें केला. एका गरीब मनश्याचे अशे हाल करतना तुमकां कांयच कशें दिसलें ना.” अब्दुला कडेंन पळोवन त्या बिल्डरान हात जोडले. “अब्दुल भाई, म्हाका माफ करात. खरें म्हणल्यार तुमच्या सारकेल्ल्याक एक फ्लॅट दिवप म्हाका कांयच न्हय. कितले जाणांक अशें जाग्यार घाला हांवे आयज मेरेन. पूण कांय कडेंन स्वताच्या अधिकारांचो असो चुकीचो फायदो उठोवप आमकां संवयेचे जाला. तुमचे कडेन संदेश बाब आसा झगडपाक. हेरां कडेन कोण ना म्हणटकर आमचें फावता.” अशें म्हणून तो हांसलो. 

असल्या लोकां कडल्यान सुदारपाची अपेक्षा दवरप म्हणल्यार पिशेपणां हें संदेशाक केन्नाच कळिल्लें. पूण अब्दुलाक येदो व्हडलो बिल्डर आपली माफी मागता हेच ताचें खातीर व्हड आशिल्लें. “संदेश बाब, म्हज्या एका बिल्डींगेत फ्लॅट खाली आसा. मातसो येवन तूं पळय. अब्दुला आनी ताच्या घरच्यांनी थंय येवन राव येता. हांव भायर सरता. म्हजो पि. ए. तुज्या संपर्कांत रावतलो”, म्हणून तो भायर सरलो. पि.एन संदेशाक आपलो संपर्क क्रमांक दिलो आनी तोय फाटोफाट भायर सरलो. जिल्लोधिकाऱ्यान इतले मेरेन आपलें तोंड लेगीत उघडू नाशिल्लें. ते वतकर ताणे संदेशाक आनी अब्दुलाक च्या जाय काय विचारलें. संदेशाक हांसपाक आयलें. नाका म्हणून तो अब्दुलाक घेवन थंयच्यान भायर सरलो. 

कांय दिसां भितर अब्दुलाच्या घराचे काम जालें. आनी अब्दुल आनी ताची घरचीं केन्ना विचार सुद्दा करूंक नाशिल्ल्या दोन कुडींच्या फ्लॅटांत भितर सरलीं. “अल्ला कितें आसता पळोवंक ना साहब, पूण तो तुमच्या रुपान असो मुखार येता आसतलो.” फ्लॅटांत भितर सरता तेच दिसा अब्दुलान अक्षरशा संदेशाच्या पायाक हात लावन म्हणिल्लें. संदेशाक कितें करचें तेच कळना जाल्लें. अब्दुलाचेर जाल्लो अन्याय आपल्या बऱ्या वळखींक लागून पयस जाल्लो पूण अशे कितलेशेच अब्दुल आसात ज्यांचे खातीर आपूण कांयच करपाक शकना हें ताका खबर आशिल्लें. ह्या घडयेक अब्दुलाच्या तोंडा वेले हांशे ताचे खातीर सगळ्यांत व्हडलें सातिश्वेसांव आशिल्लें. 

“साहब, आनी थोडी बिर्याणी वाडू?” आयज अब्दुलाक खंयच्याय गजालीक ना म्हणप संदेशाक जड जाल्लें. अब्दुलाच्या जिणेंत केन्नाच कसलो न्हयकार आसचोच न्हय कशें ताका दिसतालें. “वाड इल्ली. आयज रातचेंय हांगाच जेवन वता हांव”, संदेशान हांसत म्हणलें. अब्दुलाच्या तोंडा वेलो हांसो बिर्याणेच्या सुवादा पेक्षा कितलोसोच चड सुरबूस आशिल्लो. संदेशाचे पोट त्या मोगान तुडूंब भरिल्लें.