Friday 21 December 2018

बाबा!


म्हज्या बाबाचें म्हज्या जिणेंतल्यान ना जावप म्हळ्यार नेमकें कितें जावप हाचो विचार करता तेन्ना दोळ्या मुखार एक खूब व्हडली पोकळी म्हाका दिसता. अशी पोकळी जी घडये केन्नाच कोण भरूंक पावलो ना आनी पावचोय ना. खिणभरांत मन भुतकाळांत उडून वता.

घडये हांवे जिणेंत पयलेंच उतर म्हणलें ते बाबा आसूंक जाय अशें म्हाका बेठेच दिसत आयला. कित्याक कोण जाणा. पूण आयज म्हज्या जिणेर पडिल्लो ताचो प्रभाव दिसून येता तेन्ना हो विचार आनीक पक्को जायत वता.

बाबा म्हजे खातीर सदांच हिरो आशिल्लो. कित्याक काय? आनी मागीर दोळ्या मुखार म्हजी आज्जी येता. ती आज्जी जिका हांवे ल्हान आसतना एक प्रस्न खुबदा विचारचो. आज्जे, हांव जाल्ले तेन्ना बाबाची प्रतिक्रीया कितें आशिल्ली? आनी तिणे मोठ्या अभिमानान सांगचे. तो भयंकर खूश आशिल्लो. ताका मगो पयलींच खबर आशिल्लें, आपल्यागेर बाय जातले. म्हणून ताणे तुजे नांव लेगीत पयलीच थारायल्लें. म्हज्या खाजगी रिपोर्ट कार्डांत पयल्याच परिक्षेंत बाबाक अव्वल गूण. आनी मागीर ल्हवू ल्हवू म्हाका याद जातात त्यो दिसपट्ट्यो आज्जे कडेन केल्ल्यो साबार गजाली.

हांव ल्हान आसतना आज्जे म्हऱ्यांत चड उल्लें. आई बाबा ऑफिसांत वतना लेगीत खंय केन्ना हांव रडले ना जितले आज्जी मे म्हयन्याच्या सुटयेंत सावय वेऱ्या, आपल्या मूळ घरा वताली तेन्ना हांव रडटालें. इतली ती म्हाका लागिची. ह्याच आज्जेन म्हाका आपल्यो, बाबाच्यो साबार गजाली सांगच्यो. म्हजो आजो खूब ल्हानपणांत भायर पडलो. चार भावांतलो खंय तो सगळ्यांत धाकटो. आनी बाबा ताच्या पिळगेतलो सगळ्यांत धाकटो चलो. बाबाक ल्हान आसतनाच्यान शिक्षणाची आवड. ताचो एक काका खंय घराच्या बल्कावाचेर बसून गांवातल्या लोकांच्यो समस्या बी सोडयतालो. हाणे ते पळोवचे आनी आपल्याक आदोगाद जावपाक जाय म्हण सांगचे. आपल्याक शिकपाक जाय म्हणून सांगिल्ले तेन्ना खंय ताच्या एका काकान ताका विचारील्ले, शिकून कितें भांगरा नळे घालतलो काय म्हणून. भांगरा नळे घाले नासत बाबान पूण भांगरापेक्षा अदीक लकलकलो तो जिणेंत. फोंड्या कोणागेर रावन शिकलो, कितलेशेच फावट खंय सावय वेरेंच्यान फोंड्या सुमार 18 किलोमीटर चलत लेगीत गेला म्हण आज्जी सांगताली.

आज्जी हे सगळें सांगतना म्हजे हड्डे सदांच अभिमानान भरताले. फकत आज्जी सांगतालीच म्हणून न्हय जाल्यार बाबाक हांवे सदांच स्वताचो रेस्पेद सांबाळून वागतना आनी उलयतना पळयला. खंयचेच बाबतींत दुसऱ्याचेर आदारून रावप ना हो ताचो नेम. शिस्त आनी वेळाचे भान हे बाबतींत केन्ना ताणे कसलीच तडजोड केली ना. ताच्या ह्याच स्वभावाक लागून खूब जाणांक तो तापट, रागीट बी दिसतालो. तसो राग येतालोय ताका रोखडोच पूण तो विनाकारण केन्नाच नासतालो हे म्हाका सदांच जाणवलां.

बाबाच्या रागाचेर खंय सगळ्यात व्हडलें वखद हांव. आई म्हाका सांगताली, कितलोय राग आयलो आनी तुज्यो खबऱ्यो सुरू केल्यो काय बाबा थंडावतालो. खरें आशिल्लेंय तें. बाबाक हांवे म्हज्या वांगडा भुरगो जातना पळयला. जे तो हरशीं आनीक कोणाचेय बाबतींत करचो ना ते म्हज्या बाबतींत करतना पळयलां. म्हज्या वाडदिसाचो केक धरून फोटोग्राफराक आपोवपा मेरेन सगळी ताची आंखणी. तो स्वता रिबीनी आनी बोमाडे लावन घर सजयतालो. म्हजो वाडदीस ताच्या खातीर एक व्हड सुवाळो कसो.

बाबाचो कोंकणी भाशेवयलो आनी गोंयावयलो मोग हिसपाभायलो. म्हाका समजूंक लागले तेन्नाच्यान सुनापरान्त पेपर म्हज्या हातांत आयिल्ल्याचो म्हाका याद जाता. ल्हान आसतना तो चार पानांचो काळो धवो सुनापरान्त वाचपाक सुद्दा आमची सर्त लागताली. घरांत कितलीशींच कोंकणी पुस्तकां आशिल्ली. माधवबाब बोरकार, रवीन्द्रबाब केळेकार हांची सयो केल्ली, मोगाळ अरूण अशी बरयल्ली पुस्तकां पळोवन म्हाका सदांच अजाप जातालें. आनी मागीर म्हाका ल्हवू ल्हवू बाबाचे कोंकणी चळवळीक आशिल्लें योगदान कळपाक लागलें. एक फायल तर माधवकाका आनी बाबाच्या पत्रांनीच भरिल्ली. तातूंत कोंकणीची तळमळ आनी आस्था.

बाबाक डायरी बरोवपाची पयलिच्यान संवय आनी अश्यो असंख्य डायऱ्यो घरांत पडिल्ल्यो आशिल्ल्यो. त्योय केन्ना केन्ना हांव ल्हवूच वाचतालें. बाबाची जायू आनी पडबिंबा ही दोन पुस्तकां प्रकाशीत जाल्लीं. ती हातांत घेतली कांय म्हाका एक वेगळोच नेट येतालो आनी मागीर हांवे बाबाक विचारचें, तूं आता कित्याक बरयना रे? मागीर एक दीस म्हाका कळ्ळें की कोणे तरी सभाग्यान खंय बाबा आदोगाद जातकर ताका सांगले, तूं आदोगाशी कडेन सारको लक्ष दितलो जाल्यार हे बरोवप बी सोड आनी बाबान खरेंच बरोवप सोडले. पूण हाचो अर्थ ताका सुचनाशिल्लें न्हय. बाबाकडेन एक भयंकर तांकिची निरीक्षण शक्त आशिल्ली. एक वेगळोच ह्युमर वा विनोदी शैली आशिल्ली. ताच्यामदली हि विनोदी तांक हांवे चड करून चवथीकडेन सावयवेऱ्या गेल्ले कडेन पळोवची.

बाबाच्या लिखाणांत म्हाका ताचो गांव भरभरून दिसला. आनी उपरांत पावला पावलाक ताच्या तोंडातल्यान सावयवेरेच्यो खबरी आनी थंयच्या लोकांच्यो यादी हांवे आयकल्यात. आनी म्हणूनच बाबा सावयवेऱ्या पावतालो तेन्ना एका वेगळ्याच मुडांत आसतालो. बल्कांवार बसून आपल्या घरच्यांवांगडा रमपी बाबा हांवे हेरकडेन केन्नाच पळयलो ना. थंय चलपी त्यो खबऱ्यो लेगीत ताणे बरोवन काडिल्ल्यो जाल्यार एक वेगळ्याच प्रकारचे पुस्तक तयार जावपाचे अशें म्हाका सदांच दिसला. पूण बाबान बरोवप सोडले ते सोडलेंच.

आनी मागीर हांवे 12 वर्सांचेर म्हजी पयली कविता बरयली. मराठींत. बाबाखातीर तो खीण खूब उमेदीचो आशिल्लो. म्हजे प्राथमीक शिक्षण मराठींतल्यान जाल्ल्यान मराठी कविता बरोवप स्वाभाविक आशिल्लें. मात हांव रोखडेंच कोंकणीकडेन केन्ना आनी कशें वळ्ळें म्हाकाच याद जायना. आनी मागीर घरांत एक प्रकारची साहित्यीक शाळा भरपाक लागली.

म्हज्या खंयच्याच लिखाणाची हातान पडना फुडें बाबान तुस्त केल्ली केन्नाच याद जायना. ताचो सदांच पंचनामा जातालो. उपरांत ते सुदारप जातालें. केन्ना केन्ना सरळ ते कोयराच्या पाटल्यान वतालें आनी कितलेच फावट सुदारीत आवृत्तीन परत तयार जातालें. म्हजे साहित्य खबरापत्राचेर वा मासिकांचेर छापचें बी अशें म्हाका केन्ना दिशील्ल्याची याद जायना. तें बाबाच बरें थारायतालो अशें म्हाका दिसतालें. आनी बाबान मागीर एकदां थारायलें. म्हजे लिखाण सुनापरान्ताच्या खडिसाकर सदरांत छापूंक धाडप. लिखाण छापपाक धाडले उपरांत सप्तकभर ते छापून आयलें ना आनी आमी सगळींच विसरली. सप्तकाउपरांत एक दीस सक्काळी सातांक आमचो फोन वाजलो. आईन घेतलो आनी मागीर म्हजे कडेन दिलो. म्हजें लिखाण छापून आयिल्लें आनी एका अनवळखी मनश्यान म्हाका फोन करून म्हजी तोखणाय केल्ली. फोन आयलो तेन्ना बाबा खाड काडटालो. तसोच भायर येवन ताणे म्हाका वेंगेत घेतले. बाबाच्या दोळ्यांत हांवे दोन फावट खोशयेची दुकां पळयल्यांत. ही पयली फावट. उपरांत म्हजे लिखाण छापून येवपाक लागले आनी बाबाच्यो म्हजे कडल्यो अपेक्षा वाडत उरल्यो.     

म्हजे प्राथमीक शिक्षण मराठींत पूण म्हाका कोंकणी शिकपाक जाय अशें सदांच दिसचें. पाचवी ते सातवींतय तिसरो विशय म्हणून हांवें कोंकणी घेतली ना. आठवेक मात हांवे हट्टच धरलो. बाबाचो म्हाका पुराय तेंको. आई मात आयकना जाली. अचकीत विशय बदलिल्ल्यान म्हाका मार्क कमी पडत हो तिचो भंय. आनी मागीर मे म्हयन्याच्या सुटयेंत घरांतच म्हज्यो क्लासी सुरू जाल्यो. सद्दा हांवे सुनापरान्तावेले एक दोन परिच्छेद बरोवन काडप. तातूंतल्यो चुको सुदारप हे सगळे सुरू जाले.

आठवी ते धावी हांव उमेदीन कोंकणी विशय शिकले. धावेचो रिजल्ट जालो तेन्ना हांव निट्ट बाबाच्या ऑफिसांत गेले. बाबान पयलो प्रस्न विचारलो, कोंकणीत कितले पडले आनी हांवे मोठ्या अभिमानान सांगले 92. बाबाच्या दोळ्यांत दुसरे फावट हांवे खोशयेची दुकां पळयल्यात ती ह्या दिसा. रिजल्टाच्या फुडल्या कांय दिसांनी म्हजे आयुश्य सांसणाचे बदलपाचे आशिल्ले हाची सुलूस म्हाका उसरां लागली. दुसऱ्या दिसा आई आनी बाबा मुंबय वचपाची आशिल्ली. बाबाक कॅन्सर आशिल्ल्याचे तेन्ना डिटेक्ट जाल्ले. आनी बाबाचे ऑपरेशन थारिल्लें. तेन्ना कॅन्सर म्हळ्यार कितें आनी ते केदे भयानक दुयेंस हे म्हाका कोणे कळपाक दिले ना. बाबा बरो जावन परत येतलो हीच म्हज्या कवळ्या मनाची आस्त.

ऑपरेशन जावन परत आयलो तो मात म्हजो बाबा न्हयच. ताका खूब अशक्तपणा आयिल्ली. चुकून सुद्दा बाग घालनासतना चलपी म्हजो बाबा थकिल्लो, जाम जाल्लो. ताचे कडेन पळोवंक जायनाशिल्लें म्हाका. तेय पेक्षां चड म्हाका त्रास जातालो तो ताच्या जेवणाखाणाचेर आयिल्ल्या बंधनांचो. बाबाक पयलिच्यान खाणा जेवणाची आवड. तातूंत नुस्तें, शागोती म्हळ्यार ताच्या आवडीच्यो. ताका सिगरेट, सोऱ्याची व्यसनां केन्नाच लागली ना मात खावपाचे बाबतींत तो शौकीन. ताची हीच आवड म्हाकाय लागू जाता. आईक तशी व्हडलीशी खाणा जेवणाची आवड केन्ना नाशिल्ली. घरांत जेवण पयलीच्यान म्हजी आज्जीच करत आयल्या म्हणटकर आमच्या जेवणाच्यो रुची तिणे पुरयल्यो. आईची आवय म्हळ्यार म्हजी दुसरी आज्जीय खाणा जेवणाची शौकीन. तिणेंय आमकां खूब फावट तरेकवार जिन्नस करूंन धाडचे. बाबाचे कांय क्लायंट रांदपी बी आशिल्ले. ते खूबदां आमकां शागोती बी पावयताले. बाबाच्या दुयेसा उपरांत अचकीत ताच्या जेवणाचेर बंधना आयलीं. ताची जिबेची रुचय गेल्ली. जेवतना ताका पळोव नजो जातालें. आज्जी तर सामकीच हतबल कशी जाताली. पूण मागीर ल्हवू ल्हवू ताची भूक परत जाग्यार आयली. दोतोरानय ल्हवू ल्हवू ताका सगळें खावपाची सूट दिली आनी बाबा पयलीबशेन खावंक पिवंक लागलो.

बाबाक शिगम्याच्या रोमटाचे भोव पिशें आशिल्लें. गांवातले ते रोमट ताच्या भोव घोस्ताचें. शिगम्याचे दीस आयले काय बाबा आमच्या सॉफाच्या हातांचेर रोमटाचे संगीत वाजोवंक लागतालो. ताची बोटांय बरी सरळ आनी लांब. (म्हाका तशीं बोटां नात ही म्हजी सदाचीच खंत). आनी मागीर सरकारी शिगम्याच्या दिसा म्हजी स्वारी बाबाच्या ऑफिसांत पावताली. बाबाच्या ऑफिसाच्या जनेलांतल्यान शिगम्याची मिरवणूक सारकी दिसताली. त्या दिसाची एक वेगळीच तयारी आसताली. उदकाची बाटली. एक पड्डो, आनी वाटेर मागीर बटाटवाडे बी अशें कितेंय खाण घेवन मोठ्या उमेदीन हांव आई बाबा वांगडा ऑफिसांत वताले. ते दीस रस्त्यार गर्दी आशिल्ल्यान आमी चलत ऑफिसांत वतालीं. गाडी घरा दवरून. आनी मागीर रोमटांच्या मिरवणूकेंत सावयवेरेचो मेळ आयलो कांय आमचे हड्डे बेठेच फुलताले. सावयवेरेचे रोमट पळय कशें पेजाद अशें बाबान सदांच म्हणप आनी म्हाकाय सदांच ते तशेंच दिसप. बाबाचे ऑपरेशन जाले उपरांत दुसरे वर्सा रोमटाक वचप काय ना हो म्हजे खातीर मोठो प्रस्न. बाबाक तशे खूब वेळ चलप बी आता जमनाशिल्लें. पूण रोमटा दिसा बाबा सदचेवरी तयार जालो. आमी दर वर्सा प्रमाण ऑफिसांतल्यान रोमटाची मजा लुटली. आमी मातशीं बेगीनच परत घरा आयलीं. बाबाच्या उमेदीपरस म्हजी उमेद शेणची न्हय म्हणून तो हट्टान भायर सरिल्लो हे म्हाका कळ्ळे शिवाय रावले ना.

बाबाच्या शिस्तप्रीय स्वभावाक खूब जाणांनी वांकडे नदरेन पळयलो. तांका तो पोन्न्या विचारांचो कसो दिसतालो. हांवे पयलींच फावट जिन पेंट घाली तेन्ना म्हाका बाबाल्या एका वळखीच्या मनश्यान विचारलें, तुका बाबा जिन्स घाल्यार कांय म्हणना गो? म्हाका हासूंक आयलें. ल्हानपणांतल्यान बाबान म्हाका हांव चली म्हणून केन्ना वाडयलेंच ना. क्रिकेटीच्यो कितल्योश्योच मॅची आमी सांगातान इंज्योय केल्ल्याचे म्हाका याद जाता. चड रात जाता म्हणून बाबान टिवी बंद करूंन न्हिदपाक वच्चें आनी उपरांत आई न्हिदली कांय ल्हवूच आमी दोगांयनी रात रात क्रिकेट पळयल्ल्याची लेगीत म्हाका याद जाता.

ल्हान आसतना म्हजे केंस सदांच बॉयकट. आनी हांव पेंट शर्ट घालून भोंवप. एक दीस म्हाका पळोवन कोणेतरी बाबाक वाटेर विचारले, हो तुजो चलो, आनी बाबान अभिमानान सांगलेः हय, म्हजो चलोच तो. चली म्हणून हांवे अमूक तमूक तरेन वागचे अशें बाबान चुकून सुद्दां केन्ना म्हणिल्लें हांवे आयकूना. घरांतल्यान कोणेंच केन्नाच म्हाका तें सांगले ना. आज्जेन तर आपल्या हेर नातरांपेक्षा म्हजीच चड अपुरबाय केली. म्हाका पयलेच फावट मासीक पाळी आयली तेन्ना आज्जी आनी हांवच घरांत आशिल्ली. तिणे म्हाका बेगीबेगीन कपड्याची घडी करून दिली आनी म्हाका सांगले, ह्या दिसांनी चड उडयो मारनाका आ. देवाकडेन वचनाका वा असले कांय तिणे चुकून लेगीत म्हाका सांगले ना. म्हजे पुराय घरूच पुरोगामी आशिल्ले असो भास म्हाका आयज जाता.

बाबाक आपल्या जातीचो अभिमान आशिल्लो काय असो प्रस्न म्हाका केन्नाय पडटा. घडये आशिल्लो जांवये. मात हाचो अर्थ तो हेर जातींक कमी लेखतालो अशें म्हाका केन्नाच दिसलें ना. म्हजे इश्ट कितल्याश्याच जातीं धर्मातले आशिल्लें. ताणे म्हाका केन्नाच तांचे बद्दल विचारलें ना. उरफाटो तो तांची म्हज्या इतलीच अपुरबाय करतालो. बाबालो एक क्लायंट सदांच ताका सारस्वत समाजाचो वांगडी जा म्हण फाटी लागतालो. तेन्ना बाबान ताका सांगले, म्हजी जात म्हज्या घराकडेन. ती समाजान मिरवपाक म्हाका आवडचे ना. म्हजे क्लायंट आनी इश्ट वेगवेगळ्या जाती धर्मांतले आसात आनी म्हाका तांचो आदर आसा. बाबाविशींचो म्हजो आदर तेन्ना आनीक वाडलो.

म्हाका पयलिंच्यान विज्ञान, गणीत विशयांची केन्ना आवड नाशिल्ली. भास, इतिहास हे विशय म्हजे पयलिच्यान आवडीचे. आनी ते हावे उमेदीन शिकप. व्हड जावन बाबाबशेनच आदोगाद जावप हे हांवे ल्हान आसतनाच थारायल्लें. ल्हान आसतना हांव ताचे बरोबर कोर्टान बी वचून बसतालें. कोर्टांत बाबाक उलयतना पळयताले तेन्ना म्हाका ताचो खूब्ब अभिमान दिसतालो. ताचे क्लायंट, हेर आदोगाद आनी जुवीज लेगीत ताचो आदर करताले ते म्हाका जाणवतालें. म्हणूनच घडये बाबान बरो ना जातकर कांय जाणांक फायली व्हरूंक सांगल्यो तेन्ना अक्षरशा तांच्या दोळ्यांत हांवे दुकां पळयल्यात. दोतोर, तूं कांयच करनाका. त्यो केशी अश्योच मुखार धुकलत राव अशे सांगपी लेगीत क्लायंट मेळ्ळे. तांच्या मतान ह्यो केशी आनीक कोण हाताळपाक शकनाशले. पूण उपरांत बाबान तांकां कशेबशे समजायले.

ऑपरेशना उपरांत सुमार तीन चार वर्सां बाबा बरो उरलो. उपरांत बाबाचो त्रास परत सुरू जालो. त्या वेळार मागीर कॅमोथॅरापी बी सगळें सुरू जालें. बाबाचे केंस दाट. म्हाका याद जाता कॅमोथॅरापी उपरांत ताचे केंस गळील्ले पूण तरीय माथ्यार थोडे केंस आशिल्ले. त्या वेळार ताका पळोवप कठीण जाताले. ताची भूक साप्प उणी जाल्ली. पूण तश्यांय परिस्थितींत उमेदीन ताणे म्हजो वाडदीस मनयल्ल्याची म्हाका याद जाता.

2005 वर्साच्या क्रिसमसा दिसा बाबाक चड त्रास जावंक लागले आनी बाबाक दोनापावल मणिपाल हॉस्पिटलांत दाखल केलो. बाबा आपूण सारको चलत गेल्ल्याची म्हाका याद आसा. सदां उपचाराक वतालो तसोच तो परत येतलो ही म्हजी बाबड्याची भोळी आस्त. मात तो आयलो ना. चार पाच दिसांनी आईन म्हाका हॉस्पिटलांत आपोवन व्हेलें. हांव गेले तेन्ना बाबाची परिस्थिती बरीच खालाविल्ली. पूण त्याय परिस्थितींत म्हजोच ध्यास. एक दीस तर हाताक सोर लायिल्ले कडेन हो उठून खंय तरी वचपाक लागलो. आईन बेगिबेगीन थातारलो जाल्यार म्हणपाक लागलो, चुबूलाची पिकनीक आसा न्हय, (बाबा म्हाका अपुरबायेने चुबूल म्हणटालो. ते नांव ताणेंच दवरिल्लें आनी आता कोणेंय म्हाका चुबूल म्हणिल्लें कश्शें आवडना), ताका पयशे दिवंक जाय. कुशींत रावन म्हाका रडप शक्य जाले ना. हांव भायर येवन ओक्साबोक्शी रडले.

म्हाका हॉस्पिटलांत चडशे रातचे रावंक कोण दिनाशिल्लो. हांव म्हज्या इश्टागेर फोंड्या रावताले. 3 जानेवारीक सक्काळी म्हज्या इश्टाल्या आवयक फोन आयलो. 6क सुमार हांव उठले. ती म्हाका घेवन हॉस्पिटलांत आयली. हे सगळें वाचतना खूब फिल्मी दिसतले कोणाकय, मात म्हाका घट्ट याद जाता. बाबा म्हऱ्यांत वचून हांवे बाबाक उलो मारलो. म्हजेर एक नदर मारून ताणे जीव सोडलो. आयज हो विचार करतना लेगीत आंगार कांटो येता.

बाबाचे निमणे संस्कार सावयवेऱ्या ताच्या मूळ घरांत जाले. तशी ताची इत्सा आशिल्ली. एक खंत म्हाका सदांच उरतली. ज्या बाबान म्हाका केन्नाच चली म्हण कसलोच फरक केलो ना त्या बाबाचे निमणे संस्कार मात हांव करूंक पावले ना. तेन्ना हांव 19 वर्सांचे. कोणाक मनांतले सांगूंक शकले ना आनी घडये कोण आयकुचोय नासलो. 12 दीस आमी सावयवेऱ्या रावली. ते उपरांत आई आनी हांव फोंड्या आयली. फ्लॅटार आयली तेन्ना सांजेची 4-5 वरां जाल्ली आसतली. सात वरां जाली तेन्ना सदचे वरी हांव बाबा ऑफिसांतल्यान येतलो म्हण ताची वाट पळयत बशिल्लें. उपरांत ल्हवू ल्हवू तो ना हाची जाणीव जावंक लागली.

2006 वर्साच्या त्या जानेवारी म्हयन्यान म्हजी जीण सासणाची बदल्ली. ज्या उमेदीन हांव आदोगाशी शिकपाक गेल्ले, ती सगळी उमेद ना जावन गेल्ली. आदोगाशी पुराय केली फकत एक डिग्री हातांत पडची म्हणून आनी उपरांत कायद्याचे वाटेक सासणाचो राम राम केलो. खूब जाणांनी खूब तरेन समजायलें मात म्हाका आयज लेगीत बाबाच्या ऑफिसांत वचप म्हळ्यार पाय जड जातात. कोर्टांत पाय दवरल्यार, थंयच्यान केन्ना कांय भायर पडल्यार पुरो जाता. कोंकणीच्या मळार मात हांवे स्वताक एक तरेन झोकून घेतले. ह्या मळार वावुरतना बाबाची पावला कणकणी याद जाता मात दिसता तो सदांच सांगाता आसा. दोळे भरून म्हाका तोखेंता.

तो शरिरान ना मात कितलेशेच फावट मनांतल्या मनांत हांव ताचे कडेन उलयता. कितल्याश्याच परिस्थितींत तो आशिल्लो जाल्यार समजून घेतलो आशिल्लो अशें म्हाका दिसला. कितलेशेंच फावट ताच्या वेंगेंत वचून हांव रडलां. आनी सदाकाळ कानांत घुमला ताचो आवाज, ताणे घाल्लो साद... चुबूल...            


Monday 3 December 2018

ईद मुबारक

अब्दुलान घडयाळी कडेंन पळयलें. 11 वरां जाल्ली. अजुन तो येवंक नासलो. अब्दुलान फोन घुंवडायलो. “सर, भायर सरले तुमी घरच्यान?” अब्दुलाक फट मारप म्हणल्यार ताच्या जिवार येतालें. ताणें कसोबसो अब्दुलाक आपूण पावचो ना म्हण सांगपाचो यत्न केलो. संदेशाल्या इश्टांनी आयज सुटी म्हणून आनीक एक बेत केल्लो. “साहब तुमच्या शिवाय आमचें ईद पुराय जावचें ना ह्या वर्सा.” अब्दुलाच्या ह्या उतरांक संदेशा कडेंन जाप नाशिल्ली. ताणें बायलेक आनी भुरग्यांक तयार जावंक सांगलें आनी न्हांवन तोय तयार जालो. 

वर भरांत ती अब्दुलाच्या घरा पावलीं. सर आनी ताच्या घरच्यांक पळोवन अब्दुला आनी ताची पुराय फामील खुशाल भरीत जाली. संदेशान दारांतच अब्दुलाक घट्ट वेंग मारलीं. “ईद मुबारक अब्दुल”. नकळटा अब्दुलाच्या दोळ्यांतल्यान दुकां गळ्ळीं. संदेशाच्या बायले भुरग्यांक तांची वळख आशिल्ली मात अकस्मात ह्या वर्सा अब्दुलाच्या घरांत ईदाक कित्याक वचप हाची जाप मात तांकां मेळनाशिल्ली. कोणाच्याय खोशयेंत सामील जावपांक संदेशाक आवडटा हें तांकां खबर आशिल्लें. अशेंच कितें तरी आसतलें अशें तांकां हेय फावट दिसलें. अब्दुलाच्या दोळ्यांत येवपी दुकांक मात ताणीं आडनदर केल्लें. 

ईदाची सरबराय ती वेगळीच. बिर्याणी, शिरकुर्मा आनी ताचे वांगडा हेर कितलेशेच जिन्नस. जेवण आनी ते वांगडा उपाट मोग. आयज संदेशाच्या रुपांत तांच्या घरांत जणू अल्लाच पाविल्लो. संदेश अब्दुल्लाक अल्ला पेक्षा कमी नाशिल्लोय.

वर्सा पयलिची गजाल. कामाच्या फाटल्या 20 वर्सांत एक्कूय दीस सुटी न घेवपी अब्दुल अचकीत एक आठवडो कामार आयलोच ना. सगळ्यांकूच अजाप. संदेशाक पयलींच्यान ताचे बद्दल आपलेंपण. अब्दुलय तसोच मायेस्त मनीस. कंपनींत तो सादो साफसफाई कर्मच्यारी. पूण कोणालें कसलेंय काम करपी. कोणाक खंयच्या वेळार च्या जाय आनी कोणाक सिगरेट ताका ज्युस्त खबर. कोणाल्या वखदांचो वेळ जाला आनी कोणाक आता कोणालो फोन येतलो हे लेगीत अब्दुलाच्या नदरेंतल्यान सुटनाशिल्लें. आनी मागीर गरज पडटा त्या वेळार अब्दुल हजर. 

हें सगळें करतना एका पयश्याचीय ताणे केन्ना अपेक्षा दवरली ना. “क्या साहब, अल्ला हैं ना. तो सगळें पळयता, सगळें दिता” म्हणून उरिल्ले पयशे ताणे सदांच परत करचे. सिगरेट हाडपाक पयशे दिले जाल्यार उरता ते 1- 2 रुपया लेगीत ताणे प्रामाणीकपणान परत करचे. ‘आसूं रे!’ म्हणल्यार तो टेबलार दवरूंन चल्लो. अब्दुलाच्या ह्याच सभावाक लागूंन तो सगळ्यांक जाय जायसो. 

एक आठवडो तो ना म्हणल्यार सगळ्यांकूच चुकील्ले वरी जातालें. अब्दुलाचो फोनय लागनाशिल्लो. आनी मागीर संदेशान ताचें घर गांठपाचें थारायलें. हाचे पयलीं तो तागेर केन्ना पावूंक नाशिल्लो. मात तो खंय रावता हाचो हय न्हयसो अंदाज ताका आशिल्लो. 

ऑफिस सुटून संदेशान अब्दुलाचें घर गांठलें. पूण घर खंयचें. थंय आशिल्ली फकत माती. आनी मातयेच्या त्या ढिगा फाटल्यान खेळपीं कांय भुरगीं. संदेशान त्या भुरग्यांक म्हऱ्यांत आपयलें आनी अब्दुल हांगाच रावता कांय विचारलें. अब्दुल चाचा हांगाच रावतालो पूण ताचें घर कोणें मोडलें म्हण सांगून तांणी पयस एक कडेंन बोट दाखयलें. थंय कांय बायलो एक चूल मांडून बशिल्ल्यो संदेशाक दिसल्यो. 

संदेश तांचे वटेन गेलो. तातूंतली एकटी बायल ताका वळखिची दिसली. कंपनीच्या वर्सुकी कार्यावळीक अब्दुल आपल्या बायलेक मुजरत घेवन येतालो. संदेशाक तिची वळख पटली आनी तिका संदेशाची. ती रडतच ताच्या म्हऱ्यांत आयली. “साहब, आमचें घर मोडलें तांणी” म्हणून ती व्हडल्या व्हडल्यान रडपाक लागली. तिचे फाटोफाट थंय आशिल्ल्यो हेर दोन बायलो आनी भुरगींय रडपाक लागलीं. संदेशाक कितें चल्लां तें कळपाक कांय मार्ग नाशिल्लो. तांकां ओगी करता म्हणसर ताका नाका शेवट जालो. इतल्यान अब्दुल धांवतच थंय पावलो. भायर खेळपी भुरग्यांतल्या एकट्यान ताका आफोवन हाडिल्लो. साहब म्हणून ताणे कशे बशे आपल्या दुकांक आवर घालो. घरांतल्या बायलांक थंड केलें आनी संदेशाक घेवन तो थंयच्यान कुशीक आयलो. 

“अब्दुल, कितें जाला. म्हाका मातशें सारकें सांगशीत. कोणें घर उडयलें आनी तुवें आमकां कंपनीत कितेंच सांगलें ना. जाला तरी कितें?” “साहब कितें सांगू, फाटल्या बुधवाराची गजाल. बायलेन कंपनीत आसतना फोन केलो. कोण तरी घर उडोवपाक आयल्यात. म्हाका कितें सांगता तेंच कळना जालें. हांव तसोच भायर सरलो. घरा येवन पळयता जाल्यार घर बेकायदेशीर म्हणून कलेक्टर सांगपाक लागलो. घर म्हज्या बापायन बांदिल्ले साहब. म्हाका कांयच खबर ना. म्हजे कडेन पेपर बी काय ना. हांवें तांकां सांगलें घर उडयल्यार हांव कितें करतलो. म्हाका मातसो वेळ दियात. जाल्यार तातुंतल्या एकट्यान म्हाका गाळीच मारपाक सुरवात केली. 

हांगा एक बिल्डर आसा सायब. लागीच्यो सगळ्यो प्रोपर्टी ताणे विकत घेतल्यात. म्हजें घर आसा तीय ताका जाय आशिल्ली दिसता. हांवें वेळ मागलो तेन्ना ताणे तोंड घालें मदीं. हे मुसलमान असलेच. घरांत कोणाक पोंसता कोणाक खबर म्हण म्हाका गाळी मारपाक लागलो साहब. हांव तरीय ओग्गी रावलो. एक शब्द उलयलो ना. तांणी सरळ घर मोडून उडयलें साहब. रातयान रस्त्यार आयलो हांव आनी घरचीं. 

ते दिसाच्यान पंचायतीन फावटी मारता सायब. पूण सरपंच म्हणटा आपल्याक तें लागना. घर कलेक्टरान उडयलां. कलेक्टराक मेळपाक दिनात म्हाका कोण. थंय गेल्यार कलेक्टराच्या ऑफिसांतले तीच भाशा उलयतात. तुमी मुसलमान तसलेच म्हणून तोंडा वाकडीं करतात. केन्ना न्हय तो धर्म असो आड येवंक लागला साहब. 

सरपंच इलेक्शना कडेन घरांत आयिल्लो म्हज्या. सगळ्या मुसलमानांक एकठांय कर म्हणून सांगपाक. तेन्ना ताका स्पश्ट सांगिल्लें हांवें. धर्माच्या नांवार इलेक्शनाक वॉट मारची ना म्हणून म्हजी घरचीं. आता तोच धर्म अशें तरेंन त्रास करता. तेन्ना तरी सरपंचाक मदत केल्यार तो आता पावतलो आशिल्लो.” अब्दुलाच्या प्रस्नांक संदेशा कडेन जापो नाशिल्ल्यो. ओग्गी रावन तो आयकतालो. 

आयज मेरेन ताकाय केन्ना अब्दुल मुसलमान म्हणून फरक पडलो ना. धर्म, जात ह्यो गजाली तांकां आफुडल्योच ना. खरें म्हणल्यार अब्दुलाचें घर तरी खंय ताच्या धर्माक लागून उडयल्लें. तें तर कोणाच्या तरी स्वार्था खातीर उडयल्लें. धर्म नांवाक. हें अब्दुलाक कळूंनय वचत थंय धर्माच्या नांवार पडिल्लें ठोमणे ताचे काळीज पिळून उडयताले. संदेशान थंयच्यानच फोन घुंवडायलो. कंपनीच्या बऱ्या पदार आशिल्ल्याचो फायदो आनी संदेशाचो मुळांत बरो सभाव हाका लागून संदेशान आयज मेरेन बरेंच इश्ट जोडिल्लें. तातूंतले काय जाण सरकारी खात्यांनी बऱ्या पदांचेर पाविल्लें. आयज संदेशाक आनीक पर्याय नाशिल्लो. 

“सांग संदेश, आयज म्हजी याद कशी आयली?” महेशान फोन घेतनांच विचारलें. “काम आसलें की याद जाता म्हणटलो न्ही तूं.” “ना रे, सांग. तातूंत कितें. लोकांची कामां करपाकूच बसल्यात आमी हांगा आनी संदेशाचें काम म्हणल्यार तें स्वता खातीर आसचेंच ना. सांग.” महेश उत्तर गोंयचो जिल्लोधिकारी आशिल्लो. एक कार्यशील आनी इमानदार सरकारी अधिकारी म्हणून ताका सगळे वळखताले. कोणाच्याच दबावा खाला ताणे केन्ना काम केलें ना. संदेशालो तो गांवभाव पूण ताचेय पेक्षा चड एकामेकांच्या समान सभावाक लागून ते लागी आयले. संदेशान स्वताच्या कंपनी खातीर वा स्वता खातीर केन्ना ताचे कडेन वा कोणाच कडेंन कसलोच फावोर मागलो ना. म्हूण आयज संदेशान काम आसा म्हणलें तेन्ना महेशाक तें ताचें आसचें ना हें पयलीच खबर आशिल्लें. संदेशान अब्दुलाची पुराय केश महेशाक सविस्तर सांगली. बिल्डराचे नांव सांगना फुडें महेशाच्या लक्षांत पुराय गजाल आयली. आपल्याक थोडो वेळ दी म्हणून सांगून महेशान फोन दवरलो. 

कांय मिनटां भीतर दक्षीण गोंय जिल्लाधिकाऱ्याच्या ऑफिसांतल्यान संदेशाक फोन आयलो. अब्दुलाक घेवन ऑफिसांत येवपाचो रकाद आशिल्लो. संदेशान आनीक वेळ केलो ना. तो तसोच अब्दुलाक घेवन कार्यालयांत पावलो. अब्दुलाचें नांव आयकना फुडें भायल्या कर्मच्याऱ्यान ताका बेगीबेगीन भितर धाडलो. अब्दुलान संदेशाक पळोवन दोळ्यांनीच सांगपाचें सांगलें. अब्दुलाक मुसलमान म्हण हिणसावपी होच कर्मच्यारी म्हण संदेशाक कळ्ळें. जिल्लाधिकाऱ्यान अब्दुल आनी संदेशाक बसोवन घेतलें. 

“सगळ्यांक महेश सायबा बशेंन रेक्त रावप जमना संदेश बाब. ह्या सरकारी चपक्यांत सापडिल्लो हांवूय एक दुर्बळ अधिकारी. माफ करात म्हाका. महेश सरा खाला काम केलां हांवें. नवे आसतना खुबदां सांबाळून घेतलां तांणी आमचे सारकेल्ल्यांक. आयज चार गजाली आमकां चड कळटात त्यो ताकाच लागून. ताचे बशेन जावचें अशें खुबदां दिसतालें. पूण जमलेंना.” अशें म्हणत जिल्लाधिकाऱ्यान हात जोडले. संदेशाक एका वटेन अजाप जालें, मात तिडक आनी कींव अश्या दोट्टी भावनांनी तो सांपडिल्लो. अब्दुल्ला तर आयकत उरलो. संदेशाक आनी कितें उलोवपांचे पाशियेंश नाशिल्लें. “अब्दुलाचें लुकसाण कशें भरूंन काडपाचें सर?” ताणें विचारलें. “आसा थंय कांय परत घर बांदप शक्य जावचें ना. पूण त्या बिल्डराक सांगून हांव ताका दुसरे कडेन घर वा फ्लॅट दिवपाक सांगपाक शकता.”

अब्दुलाच्या कपलार आंटयो आशिल्ल्यो. इतलें सोंपें आशिल्लें हें? जाल्यार त्या बिल्डरान पयली कित्याक हेंच सांगूंक जायनाशिल्लें? बरे बशेन कित्याक आपल्याक थंयच्यान हालोवप शक्य नाशिल्लें? अब्दुलाच्या ह्या प्रस्नांक संदेशा कडेन सादी जाप आशिल्ली, ‘अब्दुलाची गरिबी आनी सामाजीक परिस्थिती!’. पूण संदेशाक खंयच्याच अर्थान अब्दुलाचो आत्मसन्मान दुखोवपाचो नाशिल्लो. “सर, अब्दुलाक घर दिवन तो बिल्डर इल्लेय उपकार करना. खरें म्हणल्यार अब्दुलाचें अशें तरेंन घर मोडून उडोवप हातूंत तुमची सगळ्यांचीच चूक आसा. कसलीच नोटीस दिनासतना एक दीस येवन तुमी ताचें घर मोडून उडयतात आनी वेल्यान तुमच्या तोंडातल्यान माफीचें एक उतर ना. अब्दुलाचें घर ताका मेळपाक जायच पूण तुमी ताची जाहीर माफी मागची पडटली. त्या बिल्डराच्यो वळखी आसत पूण पत्रकारां कडेंन म्हज्यो चड वळखी आसात. त्यो म्हाका वापरूंक लावनाकात. ह्या गजालीचो अजून हांवें इश्यु करूंक ना. म्हाका करपाचोय ना. पूण त्या बिल्डराक आनी तुमकां अब्दुलाची माफी मागले बगर पर्याय ना. आफयात ताका फाल्या ऑफिसान. सकाळींच. येता हांव अब्दुलाक घेवन.” इतलें सांगून संदेश भायर सरलो. फाटल्यान अब्दुल. संदेशाक असो तापतना ताणें केन्नाच पळोवंक नाशिल्लो. ऑफिसांत लेगीत कितलोय बेजार जाल्यार संदेश रोखडोच थंड जातालो. पूण आयज संदेशाचें हें रूप पळोवन अब्दुलय अजापीत जाल्लो.

“साहब, तुमी शांत जायात. म्हजे खातीर इतलें त्रास करनाकात स्वताक.” “अब्दुल, तुका जाल्यात ते त्रास थोडे रे. तूं गरीब म्हणून कोणेय तुजे अशे हाल करचे? मनीसपण ना ह्या संवसारांत. तुका न्याय मेळोवन दिले शिवाय ओगी रावचो ना हांव.” अब्दुल ओग्गी रावन संदेशा बरोबर भायर सरलो. गाडयेंत संदेश ओग्गी आशिल्लो. ताचे तकलेंत कितें तरी चालूं आशिल्लें. 

दुसरे दिसा सकाळीं 10 वरांचेर संदेश अब्दुलाक घेवन जिल्लाधिकाऱ्याच्या कार्यालयांत पावलो. तो बिल्डर थंय येवन बशिल्लो. जिल्लोधिकाऱ्यान ताका सगळ्या परिस्थितीची जाणविकाय दिल्ल्याचे संदेशाक ताका पळयतनाच कळ्ळें. कसलोच वाद घालनासतना ताणे सरळ हात जोडले. “संदेशबाब. तुमी म्हाका वळखुचे नात. पूण तुमच्या ऑफिसांत हांव एक दोन फावट पावला. तुगेल्या पात्रावाक हांव बरो वळखता. ताचो म्हाका खूब रेस्पेद आसा. ताचे कडल्यान तुमगेलेय नांव एक दोन फावट हांवें आयकलां. म्हाका माफ करात. म्हजे खातीर तुमकां त्रास जालो.” 

संदेशाक अजाप जालें खरें पूण तो बिल्डर कितलें खरें उलयतालो हाची ताका मात्तूय खात्री नाशिल्ली. ताका ऑफिसांत पळयल्ल्याची ताका याद जाल्ली पूण तेय पेक्षा चड पत्रकारांचो उल्लेख केलो काय खूब जाण मोव जातात हेंय तो जाणा आशिल्लो. कितेंय जाव, संदेशाक स्वता खातीर हें सगळें जाल्लें नाका आशिल्लें. ताका फकत अब्दुलाचे पडिल्लें. 

“माफी म्हजी न्हय, अब्दुलाची मागात. लुकसाण तुमी ताचें केला. एका गरीब मनश्याचे अशे हाल करतना तुमकां कांयच कशें दिसलें ना.” अब्दुला कडेंन पळोवन त्या बिल्डरान हात जोडले. “अब्दुल भाई, म्हाका माफ करात. खरें म्हणल्यार तुमच्या सारकेल्ल्याक एक फ्लॅट दिवप म्हाका कांयच न्हय. कितले जाणांक अशें जाग्यार घाला हांवे आयज मेरेन. पूण कांय कडेंन स्वताच्या अधिकारांचो असो चुकीचो फायदो उठोवप आमकां संवयेचे जाला. तुमचे कडेन संदेश बाब आसा झगडपाक. हेरां कडेन कोण ना म्हणटकर आमचें फावता.” अशें म्हणून तो हांसलो. 

असल्या लोकां कडल्यान सुदारपाची अपेक्षा दवरप म्हणल्यार पिशेपणां हें संदेशाक केन्नाच कळिल्लें. पूण अब्दुलाक येदो व्हडलो बिल्डर आपली माफी मागता हेच ताचें खातीर व्हड आशिल्लें. “संदेश बाब, म्हज्या एका बिल्डींगेत फ्लॅट खाली आसा. मातसो येवन तूं पळय. अब्दुला आनी ताच्या घरच्यांनी थंय येवन राव येता. हांव भायर सरता. म्हजो पि. ए. तुज्या संपर्कांत रावतलो”, म्हणून तो भायर सरलो. पि.एन संदेशाक आपलो संपर्क क्रमांक दिलो आनी तोय फाटोफाट भायर सरलो. जिल्लोधिकाऱ्यान इतले मेरेन आपलें तोंड लेगीत उघडू नाशिल्लें. ते वतकर ताणे संदेशाक आनी अब्दुलाक च्या जाय काय विचारलें. संदेशाक हांसपाक आयलें. नाका म्हणून तो अब्दुलाक घेवन थंयच्यान भायर सरलो. 

कांय दिसां भितर अब्दुलाच्या घराचे काम जालें. आनी अब्दुल आनी ताची घरचीं केन्ना विचार सुद्दा करूंक नाशिल्ल्या दोन कुडींच्या फ्लॅटांत भितर सरलीं. “अल्ला कितें आसता पळोवंक ना साहब, पूण तो तुमच्या रुपान असो मुखार येता आसतलो.” फ्लॅटांत भितर सरता तेच दिसा अब्दुलान अक्षरशा संदेशाच्या पायाक हात लावन म्हणिल्लें. संदेशाक कितें करचें तेच कळना जाल्लें. अब्दुलाचेर जाल्लो अन्याय आपल्या बऱ्या वळखींक लागून पयस जाल्लो पूण अशे कितलेशेच अब्दुल आसात ज्यांचे खातीर आपूण कांयच करपाक शकना हें ताका खबर आशिल्लें. ह्या घडयेक अब्दुलाच्या तोंडा वेले हांशे ताचे खातीर सगळ्यांत व्हडलें सातिश्वेसांव आशिल्लें. 

“साहब, आनी थोडी बिर्याणी वाडू?” आयज अब्दुलाक खंयच्याय गजालीक ना म्हणप संदेशाक जड जाल्लें. अब्दुलाच्या जिणेंत केन्नाच कसलो न्हयकार आसचोच न्हय कशें ताका दिसतालें. “वाड इल्ली. आयज रातचेंय हांगाच जेवन वता हांव”, संदेशान हांसत म्हणलें. अब्दुलाच्या तोंडा वेलो हांसो बिर्याणेच्या सुवादा पेक्षा कितलोसोच चड सुरबूस आशिल्लो. संदेशाचे पोट त्या मोगान तुडूंब भरिल्लें.